Dante Alighieri: La Divina Commedia

 

Inferno • Canto XXXI

 

 

Una medesma lingua pria mi morse,
sì che mi tinse l’una e l’altra guancia,
e poi la medicina mi riporse;

così od’ io che solea far la lancia
d’Achille e del suo padre esser cagione
prima di trista e poi di buona mancia.

Noi demmo il dosso al misero vallone
su per la ripa che ’l cinge dintorno,
attraversando sanza alcun sermone.

Quiv’ era men che notte e men che giorno,
sì che ’l viso m’andava innanzi poco;
ma io senti’ sonare un alto corno,

tanto ch’avrebbe ogne tuon fatto fioco,
che, contra sé la sua via seguitando,
dirizzò li occhi miei tutti ad un loco.

Dopo la dolorosa rotta, quando
Carlo Magno perdé la santa gesta,
non sonò sì terribilmente Orlando.

Poco portäi in là volta la testa,
che me parve veder molte alte torri;
ond’ io: «Maestro, dì, che terra è questa?».

Ed elli a me: «Però che tu trascorri
per le tenebre troppo da la lungi,
avvien che poi nel maginare abborri.

Tu vedrai ben, se tu là ti congiungi,
quanto ’l senso s’inganna di lontano;
però alquanto più te stesso pungi».

Poi caramente mi prese per mano
e disse: «Pria che noi siam più avanti,
acciò che ’l fatto men ti paia strano,

sappi che non son torri, ma giganti,
e son nel pozzo intorno da la ripa
da l’umbilico in giuso tutti quanti».

Come quando la nebbia si dissipa,
lo sguardo a poco a poco raffigura
ciò che cela ’l vapor che l’aere stipa,

così forando l’aura grossa e scura,
più e più appressando ver’ la sponda,
fuggiemi errore e cresciemi paura;

però che, come su la cerchia tonda
Montereggion di torri si corona,
così la proda che ’l pozzo circonda

torreggiavan di mezza la persona
li orribili giganti, cui minaccia
Giove del cielo ancora quando tuona.

E io scorgeva già d’alcun la faccia,
le spalle e ’l petto e del ventre gran parte,
e per le coste giù ambo le braccia.

Natura certo, quando lasciò l’arte
di sì fatti animali, assai fé bene
per tòrre tali essecutori a Marte.

E s’ella d’elefanti e di balene
non si pente, chi guarda sottilmente,
più giusta e più discreta la ne tene;

ché dove l’argomento de la mente
s’aggiugne al mal volere e a la possa,
nessun riparo vi può far la gente.

La faccia sua mi parea lunga e grossa
come la pina di San Pietro a Roma,
e a sua proporzione eran l’altre ossa;

sì che la ripa, ch’era perizoma
dal mezzo in giù, ne mostrava ben tanto
di sovra, che di giugnere a la chioma

tre Frison s’averien dato mal vanto;
però ch’i’ ne vedea trenta gran palmi
dal loco in giù dov’ omo affibbia ’l manto.

«Raphèl maì amècche zabì almi»,
cominciò a gridar la fiera bocca,
cui non si convenia più dolci salmi.

E ’l duca mio ver’ lui: «Anima sciocca,
tienti col corno, e con quel ti disfoga
quand’ ira o altra passïon ti tocca!

Cércati al collo, e troverai la soga
che ’l tien legato, o anima confusa,
e vedi lui che ’l gran petto ti doga».

Poi disse a me: «Elli stessi s’accusa;
questi è Nembrotto per lo cui mal coto
pur un linguaggio nel mondo non s’usa.

Lasciànlo stare e non parliamo a vòto;
ché così è a lui ciascun linguaggio
come ’l suo ad altrui, ch’a nullo è noto».

Facemmo adunque più lungo vïaggio,
vòlti a sinistra; e al trar d’un balestro
trovammo l’altro assai più fero e maggio.

A cigner lui qual che fosse ’l maestro,
non so io dir, ma el tenea soccinto
dinanzi l’altro e dietro il braccio destro

d’una catena che ’l tenea avvinto
dal collo in giù, sì che ’n su lo scoperto
si ravvolgëa infino al giro quinto.

«Questo superbo volle esser esperto
di sua potenza contra ’l sommo Giove»,
disse ’l mio duca, «ond’ elli ha cotal merto.

Fïalte ha nome, e fece le gran prove
quando i giganti fer paura a’ dèi;
le braccia ch’el menò, già mai non move».

E io a lui: «S’esser puote, io vorrei
che de lo smisurato Brïareo
esperïenza avesser li occhi mei».

Ond’ ei rispuose: «Tu vedrai Anteo
presso di qui che parla ed è disciolto,
che ne porrà nel fondo d’ogne reo.

Quel che tu vuo’ veder, più là è molto
ed è legato e fatto come questo,
salvo che più feroce par nel volto».

Non fu tremoto già tanto rubesto,
che scotesse una torre così forte,
come Fïalte a scuotersi fu presto.

Allor temett’ io più che mai la morte,
e non v’era mestier più che la dotta,
s’io non avessi viste le ritorte.

Noi procedemmo più avante allotta,
e venimmo ad Anteo, che ben cinque alle,
sanza la testa, uscia fuor de la grotta.

«O tu che ne la fortunata valle
che fece Scipïon di gloria reda,
quand’ Anibàl co’ suoi diede le spalle,

recasti già mille leon per preda,
e che, se fossi stato a l’alta guerra
de’ tuoi fratelli, ancor par che si creda

ch’avrebber vinto i figli de la terra:
mettine giù, e non ten vegna schifo,
dove Cocito la freddura serra.

Non ci fare ire a Tizio né a Tifo:
questi può dar di quel che qui si brama;
però ti china e non torcer lo grifo.

Ancor ti può nel mondo render fama,
ch’el vive, e lunga vita ancor aspetta
se ’nnanzi tempo grazia a sé nol chiama».

Così disse ’l maestro; e quelli in fretta
le man distese, e prese ’l duca mio,
ond’ Ercule sentì già grande stretta.

Virgilio, quando prender si sentio,
disse a me: «Fatti qua, sì ch’io ti prenda»;
poi fece sì ch’un fascio era elli e io.

Qual pare a riguardar la Carisenda
sotto ’l chinato, quando un nuvol vada
sovr’ essa sì, ched ella incontro penda:

tal parve Antëo a me che stava a bada
di vederlo chinare, e fu tal ora
ch’i’ avrei voluto ir per altra strada.

Ma lievemente al fondo che divora
Lucifero con Giuda, ci sposò;
né, sì chinato, lì fece dimora,

e come albero in nave si levò.

DE HEL - ZANG XXXI

(Vertaling Jules Grandgagnage, 2025)

 licentie CC BY-NC-ND 4.0
Een en dezelfde tong beet me eerst,
zodat zij mijn beide wangen kleurde;
En toen reikte zij mij het medicijn toe;

Zo hoor ik dat ooit Achilles' speer,
en die van zijn zijn vader, de oorzaak was,
eerst van een droeve en dan van een goede gave.

We keerden ons af van de ellendige vallei,
over de oeverrand die haar omgeeft,
en staken haar over zonder een woord te spreken.

Daar was het minder dan nacht, en minder dan dag,
zodat mijn zicht mij maar weinig vooruitging;
maar ik hoorde een luide hoorn klinken,

zo luid dat het de donder zou verdoven,
die, tegengesteld aan zijn gevolgde weg,
mijn ogen volledig op één plaats richtten.

Na die smartelijke nederlaag,
toen Karel de Grote het heilige rijk verloor,
heeft zelfs Roelant niet zo vreselijk geklonken.

Korte tijd wendde ik mijn hoofd daarheen 
en leek vele hoge torens te zien,
waarop ik vroeg: "Meester, welk land is dit?"

En hij zei: "Omdat je van zo ver
de duisternis doordringt, gebeurt het
dat je je vergist door je verbeelding.

Je zult wel zien, als je daar aankomt, hoezeer
je zintuig zich door de afstand laat misleiden;
Spoor jezelf daarom aan tot meer spoed."

Toen nam hij me teder bij de hand
en zei: "Voordat we verder zijn gekomen,
opdat de werkelijkheid je niet zou bevreemden,

weet dan dat dit geen torens zijn, maar reuzen:
Ze staan allemaal tot aan de navel ​​
in de put rondom de rotsige oever."

Zoals, wanneer de nevel verdwijnt,
beetje bij beetje het zicht hertekent
van wat de mist verbergt die de lucht verdikt,

zo, door de dichte, donkere lucht heendringend,
steeds dichter bij de rand komend, verdween
mijn dwaling en bekroop mij angst;

want zoals op zijn ronde borstweringen
Montereggione zichzelf kroont met torens,
zo staken aan de rand rondom de put

de halve lichamen als torens uit
van de afschuwelijke reuzen, die Jupiter steeds
vanuit de hemel bedreigt wanneer hij dondert.

En ik zag al van iemand het gezicht,
schouders, borst en groot deel van de buik,
en langs zijn zijden neerwaarts beide armen.

Natuur deed zeker, toen zij de kunst opgaf
zulke wezens te maken, heel verstandig,
om zulke uitvoerders aan Mars te ontnemen.

En zo zij olifanten en walvissen niet berouwt,
wie nauwkeurig beschouwt, zal haar daarvoor
des te rechtvaardiger en voorzichtiger houden;

Want waar het wapen van de rede
zich paart aan kwade wil en macht,
daar kan het volk zich niet tegen verweren.

Zijn gezicht leek mij lang en groot
zoals in Rome de pijnappel van Sint-Pieter,
en in verhouding waren de andere botten;

De rotswand die hem een lendendoek was
vanaf het middel tot beneden toonde wel
zoveel dat om tot aan zijn haren te reiken

drie Friezen zich vergeefs hadden beroemd,
want ik zag dertig grote palmen van hem
vanaf vanwaar de mens zijn mantel gespt.

"Raphaël mai amech izabi almi,"
begon de woeste mond uit te schreeuwen
waarbij geen zoete psalmen zouden passen.

Mijn Gids zei toen tot hem: "Idiote ziel,
houd je aan je hoorn, en lucht daarmee je hart,
wanneer woede of andere passie je raakt!

Kijk om je nek en je zult de ketting vinden
die hem vastgebonden houdt, verwarde ziel,
en zie hem die uw grote borstkas knelt."

Toen sprak hij tot mij: "Hij beschuldigt zichzelf;
Hij is Nimrod, door wiens kwade inval
niet slechts één taal in de wereld wordt gesproken.

Laten we hem met rust en niet vergeefs praten;
Want voor hem is elke taal zo
als de zijne aan anderen, aan niemand bekend."

Wij zetten dus onze reis verder, naar links
zwenkend, en een boogschot verder vonden we
er nog een die veel woester en groter was.

Wie de meester was geweest om hem te binden,
weet ik niet, maar hij had de ene arm
naar voren, de andere naar achteren gebonden

door een ketting vanaf de nek naar beneden,
die het onbedekte deel bovenaan
omwikkelde tot de vijfde draai.

"Deze hoogmoedige wilde zijn kracht meten
met de oppermachtige Jupiter,"
zei mijn Gids, "en kreeg zo zijn verdiende loon.

Ephialtes is zijn naam; hij toonde zijn krachttoeren
toen de reuzen de goden angst aanjoegen;
De armen die hij hanteerde, beweegt hij nooit meer."

En ik tegen hem: "Zo mogelijk, wens ik
dat mijn ogen de onmetelijke Briareus
een keer zouden mogen beschouwen."

Waarop hij antwoordde: "Je zult Antaeus zien
hier dichtbij, die kan spreken en ongebonden is,
en ons op de bodem van alle kwaad zal zetten.

Veel verder weg is hij die je wil zien,
en hij is gebonden met dezelfde gedaante,
behalve dat zijn uiterlijk nog woester is."

Nooit was er een aardbeving van zulke omvang
die een toren zo heftig kon doen schudden,
als toen Ephialtes zich aan het schudden zette.

Toen was ik banger voor de dood dan ooit,
en angst alleen ware fataal geweest,
als ik de ketenen niet had gezien.

Toen gingen we verder, tot we eindelijk
bij Antaeus kwamen, die vijf ellen groot
(zonder het hoofd) uit de grot opdook.

"O Gij, die in de fortuinlijke vallei bent,
die Scipio tot erfgenaam van glorie maakte,
toen Hannibal met al zijn legers vluchtte,

die eens wel duizend leeuwen tot buit verwierf,
en van wie soms nog wordt geloofd,
zo u in de grote oorlog was geweest,

dat de zonen der aarde hadden overwonnen;
Zet ons naar beneden - zij het zonder minachting -
waar de kilte Cocytus omsluit.

Doe ons niet gaan tot Tityos of Typhon;
deze kan geven van wat hier wordt verlangd:
Dus buig u, en trek uw neus niet voor ons op.

Hij kan in de wereld uw roem herstellen
omdat hij leeft en een lang leven verwacht,
als de Genade hem niet voortijdig roept."

Zo sprak de Meester; en haastig strekte de reus
een hand uit en nam mijn Gids op,
de hand die Hercules ooit had gevoeld.

Toen Vergilius zich omarmd voelde,
zei hij me: "Kom dichterbij, dan neem ik je mee."
Toen werden hij en ik als één bundel.

Zoals het lijkt als men de Garisenda aanschouwt
vanonder haar helling en een wolk gaat erover
zodat het je lijkt tegemoet te komen:

Zo leek Antaeus mij vanop afstand
en toen ik hem zag buigen, wenste ik even
dat ik liever een andere weg had gekozen.

Maar zachtjes zette hij ons op de bodem,
die Lucifer en Judas verslindt:
noch bleef hij daar zo neergebogen staan,

maar rees als een mast op een schip omhoog.